Van Poesjkin tot Poetin en snel terug

Op een handvol kwieten na zou niemand durven beweren dat pakweg het gedrag van de Vlaming gestuurd wordt door de Vlaamse ziel. Wel zijn er op dit ondermaanse, in Rusland en daarbuiten, grote legers romantici die geloven in het bestaan van een bodemloze Russische ziel, die alles wat ons vreemd voortkomt aan het gedrag van Russen kan verklaren (die ziel zelf wordt niet verklaard, naar analogie met God, die de Schepping verklaart zonder zelf verklaard te moeten worden). De aanvoerders van deze legers hebben de besmettelijke gewoonte om te dwepen met de versregel van de Russische dichter Tjoettsjev dat ‘Rusland met het verstand niet te begrijpen valt’ (“Умом Россию не понять”). Dat klinkt misschien diepzinnig, maar het is onzin (en het ergerlijke eraan is dat die onzin in de regel wordt gebruikt om het gebrek aan respect van de Russische machthebbers voor burgerrechten te verschonen, meestal door mensen die er zelf slachtoffer van zijn: ‘Rusland is een raadsel, daarom werkt democratie daar niet en hebben de Russen een stok nodig, dat kan je als niet-Rus niet begrijpen’). Voor zover je überhaupt inzicht kan krijgen in een natie, lukt dat ook voor Rusland – al moet je wel enkele barrières overwinnen. Daarmee valt het excuus weg om je niet in dat land te verdiepen.

Fjodor Tjoettsjev (1803-1873) in een aforistische bui

Dat is op zich geen slecht nieuws, want je in Rusland verdiepen kan je doen aan de hand van zijn literatuur, die rijker is dan alle oligarchen tezamen. De minachting die de Russische machthebbers traditioneel koesteren voor het vrije woord heeft er namelijk voor gezorgd dat, zoals de schrijver Jevtoesjenko het verwoordde, ‘een dichter in Rusland meer dan een dichter is’ (“Поэт в России – больше, чем поэт”): de Russische literatuur heeft zich in de loop der eeuwen ontwikkeld tot een gepriviligieerd forum waarop, al dan niet tussen de lijnen, belangrijke maatschappelijke vraagstukken behandeld worden.

Hoewel de profetische status van de Russische schrijver sinds de implosie van de Sovjet-Unie barstjes begint te vertonen, is de Russische literatuur als geheel beschouwd nog altijd niet wereldvreemd: de meeste Russische schrijvers zijn er nog altijd op uit om hun lezer niet zomaar zoet te houden, maar wel om hem een boodschap over te brengen. Dat wil echter niet zeggen dat er aan Russische boeken geen plezier te beleven valt. Om u ervan te overtuigen dat het tegendeel waar is, of gewoon om uw kostbare tijd te versmachten, biedt deze website een zich bij tijd en wijlen aanvullende hoop teksten over de Russische literatuur. Het gaat om boekrecensies, auteursportretten, artikels, enkele literaire vertalingen enzovoort. Aarzel niet om mij te contacteren met eventuele vragen, suggesties, complimenten of verwijten.

Pieter Boulogne

* Laat varen alle Tjoettsjev-onzin, gij die hier binnentreedt (naar Dante)